TÜRKLÜKLE ALÂKALI YABANCI ESERLERİN BULUNDUĞU BAŞLICA AVRUPA VE AMERİKA KÜTÜPHANELERİ
Dr. Orhan F. Köprülü
Türk dünyasının çeşitli meseleleriyle uğraşan tarihçilerimiz ve ilim adamlarımız yabancı memleketlerde yaptıkları araştırmalarını, istisnalar dışında, o ülkelerin başlıca kütüphanelerinde bulunan Türkçe, Arapça ve Farsça yazma eserler üzerinde teksif etmişlerdir, işte bundan dolayıdır ki Paris'teki Bibliotheque Nationale, Londra'daki British Museum başta olmak üzere Berlin ve Viyana kütüphaneleri gibi kütüphaneler araştırıcılarımızın başlıca uğrak merkezleri olmuştur.
Ancak bizim her vesileyle üzerinde ısrarla durduğumuz bir husus nedense daima ihmal edilmiştir. Daha XV. yüzyılın hemen sonlarından başlayarak Türklerle alâkalı yayınlar Avrupa'nın hemen her tarafında büyük bir rağbet görmüş bundan dolayı da kıtanın büyüklü küçüklü şehirlerinde, Türkler hakkında binlerce eser yayınlanmıştır. Çeşitli dillerde neşredilen kitap ve risalelerin bir çoğu defalarca basıldığı gibi pek mühim bir kısmı diğer dillere de tercüme edilmiştir. Türkiye ve Türklüğün çeşitli meseleleri hakkında yayımlanmış olan bu eserler, Türk tarihi ve kültürü için zengin bir malzeme kaynağıdır. Çeşitli sebeplerden dolayı ilim adamlarımız bugüne kadar, bu gibi eserlerin ancak pek azından faydalanmışlardır. Bu kabil eserlerin çok büyük bir kısmı ise yalnız muhtevası itibariyle değil hattâ isimleri bakımından bile tarihin karanlığında kalmıştır. Diğer taraftan Türklük dünyasının çeşitli meseleleriyle ilgili bu cins eserler her ne kadar basılı iseler de basıldıkları tarih ve çok ender olan nüshaları göz önünde tutulacak olursa bunlardan bir çoğu yazma eser kadar kıymetlidir.
İşte biz bu yazımızda çeşitli dillerde yazılmış kitap ve risalelerin Avrupa ve Amerika'nın hangi kütüphanelerinde bulunabileceğini bir liste halinde araştırıcıların istifadesine sunmağa çalışacağız. Öyle ümit ederiz ki daha sonraki araştırıcılar burada verdiğimiz listenin eksiklerini tamamlamak imkânını bulacaklardır.
|
AMERİKADAKÎ KÜTÜPHANELER |
|
|
Butler Library, Coîumbia University |
New York |
|
Public Library |
New York |
|
White Library |
New York |
|
Yale University Library |
New Haven, Conn. |
|
Princeton University Library |
Princeton, N.J. |
|
İndiana University Library |
Bloomington,Indianapolis |
|
The Library Of Congress |
Washington D.C. |
|
Pierpont Morgan Library |
New York |
|
Public Library |
Boston, Mass. |
|
Widener Library, Harvard University |
Cambridge, Mass. |
|
Newberry Library |
Chicago |
|
Cincinnati University Library |
Cincinnati |
|
Henry E. Huntington Library |
San Marino, Calif. |
|
William L. Clark Library |
Los Angeles, Calif. |
|
University of Chicago |
Chicago |
|
University of Michigan |
Ann Arbor, Michigan |
|
Union Theological Seminary |
New York |
|
Haverford College |
Haverford, Pa. |
|
Folger Library |
Washington D. |
|
ALMANYA (BATI)’DAKİ KÜTÜPHANELER |
|
|
Bayerishe Staatsbibl. |
Münih |
|
Staats und Stadtbibl. |
Augsburg (Bavyera) |
|
Germanisches National Museum |
Nürnberg |
|
Stadtbibliothek |
Nürnberg |
|
Universitâts bibi. |
Münster |
|
Deutsche Staatsbibl. |
Berlin |
|
Universitâtebibliothek |
Tübingen |
|
Württemberg Landesbibl. |
Stuttgart |
|
Universitâts und Stadbibliothek |
Köln |
|
Universitâtsbibl. |
Freiburg î. Br. |
|
Univer si tatsbibl. |
Heidelberg |
|
Universitâtsbibl |
Würzburg |
|
Universitâtsbibi. |
Marburg |
|
Staatliche Bibliothek |
Bamberg |
|
Stadbibliothek |
Frankfurt a/M. |
|
Stadbibliothek |
Braunschweig |
|
Hessiche Landes und Hochcshulbib liothek |
Darmstadt |
|
Vippische Landesbibliothek |
Detmold |
|
Institut für Zeitungsforschung |
Dortmund |
|
Universitâtbibliothek |
Erlangen |
|
Öttingen - Wallersteinsche Bibliothek |
Harburg |
|
Ratsbibliothek |
Lüneburg |
|
Staatsbibliothek |
Marburg |
|
Universitâtsbibliothek |
Münih |
|
Landeskirschliches Archiv, |
Nürnberg |
|
Stadtbibliotiıek |
Regensburg |
|
Stadtarchiv, |
Sehwerin |
|
Stadtbibliothek |
Ulm |
|
Nassauische Landesbibliothek |
Wiesbaden |
|
Herzog August Bibliothek |
Wolfenbüttel |
ALMANYA (DOĞU'DAKÎ KÜTÜPHANELER
|
Sâchsische Landesbibliothek |
Dresden |
|
Landesbibliothek |
Gotha |
|
Universitâtsbibliothek |
Greifswald |
|
Universitâts und Landesbibliothek |
Halle |
|
Kreisbibliothek |
Rudolfstadt |
|
Kreis - Heimatmuseum |
Wernigerode |
|
Stadtisches Museum |
Zwickau |
|
Wissenschaftliche Bibliothek |
Erfurt |
|
Universitâtsbibliothek |
Jena |
|
Stadtbibliothek |
Zittau |
|
Universiteitsbibliotheek |
Leipzig |
|
Archivbibliothek der Stadt Stralsund |
Stralsund |
|
Landesbibliothek |
Weimar |
|
Stadtbibliothek |
Wernigerode |
|
Evangelisches Predigerseminar |
Wittenberg |
|
Ratschulbibliothek |
Zwickau |
AVUSTURYA'DAKÎ KÜTÜPHANELER
|
österreichische Nationalbibliothek |
Viyana |
|
Stadbibliothek |
Viyana |
BELÇİKA’DAKÎ KÜTÜPHANELER
|
Universiteits Bibliotheek |
Gent (Gand) |
|
Bibliotheque Royal de Belgique |
Brüksel |
|
Plantin Museum |
Anvers |
|
Stadsbibliotheek |
Anvers |
|
Universitatsbibliothek |
Leuven (Louvain) |
DANİMARKA’DAKİ KÜTÜPHANELER
|
Kongelige Danske Videnskaberners Selskab |
Kopenhag |
ÇEKOSLOVAKYA’DAKÎ KÜTÜPHANELER
|
Universitni Knihovna |
Prag |
|
Narodni Muzeum Statni |
Prag |
|
Vedeka Knihovna |
Olomouci |
|
Studijni Knihovna |
Olomouci |
|
Lobkovicka Knihovna |
Roudnice |
FRANSA’DAKÎ KÜTÜPHANELER
|
Bibliotheque Nationale |
Paris |
|
Bibi. Riant |
Paris |
|
Bibi. de Ville Selestat |
Selestat |
|
Bibi. Municipale |
Colmar |
|
Bibi. Nationale et Universitaire |
Strazburg |
|
Bibi. Mazarine |
Paris |
|
Bibi. Rotschild |
Paris |
|
Bibi. Sainte Genevieve |
Paris |
|
Bibi Conde |
Ghantilly |
|
Bibi. Arsenal |
Paris |
|
Bibi. Gaston Aubonyneau |
Paris |
|
Bibi. de Ville Monpellier |
Monpellier |
|
Bibi. de Ville Grenöble |
Grenöble |
|
Bibi. de Ville Lyon |
Lyon |
|
Bibi. Communale Amiens |
Amiens |
|
Collection Mejanes |
Aix - en - Province |
|
Bibi. de la Ville Aix-en-Province |
Aix - en - Province |
|
Bibi. Municipale |
Besançon |
|
Bibi. Municipale |
Bordeaux |
|
Bibi. Municipale |
Nancy |
|
Bibi. de l'ecole des langues Orientals |
Paris |
HOLLANDADAKİ KÜTÜPHANELER
|
Bibi. Thysiana |
Leiden |
|
Bibi- den Koninlijke Nederlandse Akademie V. Wetenschappen |
Amsterdam
|
İNGİLTERE'DEKİ KÜTÜPHANELER
|
British Museum |
Londra |
|
School of African and Oriental |
Londra |
|
Studies (Private collection of G.Auboyneau) |
Londra |
|
Corpus Christi College Bibi. |
Oxford |
|
Emanuel College Library |
Cambridge |
|
University Library |
Cambridge |
|
Edinburg University |
Edinburg |
|
National Library of Scotland |
Edinburg |
|
ITunterian Museum |
Glascow |
|
Friend's Library |
Londra |
|
Guildhall |
Londra |
|
Lambet Palace |
Londra |
|
DyceCollection,Victoria and Albert Museum |
Londra |
|
Arnold Muirhead |
Londra |
|
John Rylands Library |
Manchester |
|
Bodleian Library |
Oxford |
|
Jesus College |
Cambridge |
|
Magdelene College |
Cambridge |
|
Trinity College |
Cambridge |
|
Durham University |
Durham |
İRLANDA’DAKİ KÜTÜPHANELER
|
Marsh Library |
Dublin |
|
Trinity College |
Dublin |
İSPANYA'DAKİ KÜTÜPHANELER
|
Biblioteca Nacional |
Madrid |
|
Biblioteca Capitular Colombina |
Sevilla |
İSVEÇ'TEKİ KÜTÜPHANE
|
Universitetsbiblioteket |
Uppsala |
|
|
|
İSVİÇRE’DEKİ KÜTÜPHANELER
|
Universitatsbibliothek |
Basel |
|
Kantonsbibliothek |
Fraunfeld |
|
Staatsarchiv des Kantons |
Zürich |
|
Zentralbibliothek |
Zürich |
|
Kantonsbibliothek |
Aarau |
|
Stadtbibliothek |
Bern |
|
Zentralbibliothek |
Luzern (Lucerne) |
|
Stadtbibliothek |
Sehauffhausen |
İTALYA'DAKİ KÜTÜPHANELER
|
Biblioteca Universitara |
Bologna |
|
Bibloteca Governativa |
Cremona |
|
Biblioteca Ambrosiana |
Milano |
|
Biblioteca Trivulziana |
Milano |
|
Biblioteca Nazionale |
Milano |
|
Biblioteca Marciana |
Venedik |
|
Biblioteca Vaticana |
Roma |
|
Biblioteca Nazionale |
Roma |
|
Biblioteca Nazionale |
Floransa |
|
Biblioteca Casanatense |
Roma |
|
Biblioteca Reale |
Torino |
|
Biblioteca Comunale Ariostea |
Ferrara |
|
Biblioteca Universitaria |
Genova (Cenova) |
|
Biblioteca Governativa |
Lucca |
|
Biblioteca Comunale |
Mantova |
|
Biblioteca Estense |
Modena |
|
Biblioteca Nazionale |
Napoli |
|
Biblioteca Universitaria |
Padova |
|
Biblioteca Palatina |
Parma |
|
Biblioteca Comunale Passerini Landi |
Piacenza |
|
Biblioteca Universitaria |
Pisa |
|
Biblioteca Civica Gambalunga |
Rimini |
|
Biblioteca Angelica |
Roma |
|
Biblioteca Universitaria |
Roma |
|
Biblioteca Vallicelliana |
Roma |
|
Biblioteca Archivio Vaticana |
Roma |
|
Biblioteca Nazionale Fondatione |
Torino |
|
Scientifica Querini Stampalia |
Venedik |
MACARİSTAN'DAKİ KÜTÜPHANELER
|
Orszâgos Szechenyi Könyvtâr |
Budapeşte |
|
Magyar Tudamanyos Akademia Könyvtar |
Budapeşte |
POLONYA'DAKÎ KÜTÜPHANELER
|
Biblijoteka Miasta |
Gdansk |
|
Biblijoteka Czartoryskich |
Krak6w (Krahowi) |
|
Biblijoteka Inst. Ossolinski |
Lwow |
|
Uniwversyteca Biblijoteka |
Wroclaw |
|
Biblioteka Gdanska Polskiej Akademii Nauk |
Gdausk |
|
Biblioteka Polskiej Akademii Nauk |
Kornik |
|
Biblioteka Jagiellonska |
Kraköw |
|
Biblioteka Poznanskiego Towarzystva |
Poznan |
|
Przyacitol Nauk |
Poznan |
|
Biblioteka Uniwersytecka |
Poznan |
|
Biblioteka Uniwersytecka |
Torun |
|
Biblioteka Ksiazniea Miejska |
Torun |
|
Biblioteka Ossolineum |
Wroclaw |
|
Biblioteka Naradowa |
Varşova |
|
Biblioteka Uniwersytecka |
Varşova |
PORTEKİZ'DEKİ KÜTÜPHANELER
|
Biblioteca Universitaria |
Coimbra |
|
Arquivo Nacional |
Lizbon |
|
Biblioteca Nacional |
Lizbon |
|
Biblioteca Municipale |
Porto |
ROMANYA'DAKİ KÜTÜPHANELER
|
Biblioteca Palatului Cultural |
Tirgu Mureş |
|
Biblioteca Academiei R.P.R. |
Bükreş |
|
Biblioteca Brukenthal |
Sibiu - Hermannstadt |
|
Biblioteca Inst. de istori al Acade miei R.P.R. |
Bükreş |
|
Biblioteca Arcivelor Statului |
Bükreş |
|
Biblioteca Centralâ de Stat a R.P.R. |
Bükreş |
|
Biblioteca documentarâ Bethlen |
Aiud |
|
Biblioteca Arhivei Bisericii Negre |
Braşov |
|
Biblioteca Archivelor Statului |
Braşov |
|
Biblioteca Academiei R.P.R. |
Cluj |
|
Biblioteca Universitatii |
Cluj |
|
Biblioteca Centralâ Universitaro |
îaşi (Yaş) |
|
Biblioteca Archivelor Statului |
Sibiu |
|
Biblioteca Mitropolitana |
Sibiu |
|
Biblioteca Documentarâ de Stat Teleki-Bolyai |
Tirgu Mureş |
RUSYA'DAKİ KÜTÜPHANELER
Türklük dünyası ile alâkalı olarak yabancı dillerde yazılmış bir çok eserin Rusya'da da mevcut olduğunu biliyorsak da başta Leningrad ve Moskova'dakiler olmak üzere bu kütüphanelerin orijinal isimlerini tespit edemedik. Kaliningrad'daki kütüphanenin adı ise şöyledir:
|
Universitetnaia Biblioteka Kalinin |
Kaliningrad grad |
YUGOSLAVYA’DAKİ KÜTÜPHANE
|
Biblioteka Nacionalna Sveuçilişna |
Zagreb |
YUNANİSTAN'DAKİ KÜTÜPHANELER
|
Gennadeion Library(American School of Classical Studies |
Atina |
|
Finlay Library of the British School of Athens |
Atina |
Bu yazımıza son vermeden önce, La Valletta'daki Malta Kraliyet kütüphanesi'nde de Türkler hakkında yabancı dillerde yazılmış eserler bulunduğunu belirtmek isteriz.
Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü – Türk Kültürü Aylık Dergisi – Sayı:195 Ocak 1979
